Recognizing the concept of "alchemy" in practical mysticism

Document Type : Research Paper

Author

Assistant Professor, Department of Islamic mysticism, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution

10.29252/kavosh.2024.21375.3556

Abstract

In mystical texts, we come across the word "alchemy" many times. Muslim mystics consider their work to be a kind of alchemy and sometimes superior to it, and they call their highest dignity to be changing the metal of man and turning the copper of his existence into the pure gold of knowledge. The application of the concept of alchemy in practical mysticism is a subject that has not yet been properly recognized and drawn. The present article is based on the idea that "alchemy" in mystical texts is not just a literary metaphor, but seeks to express a specific practical and mystical tradition. This concept is related to the doctrine of optional death in practical mysticism, which was a central doctrine in the Kabruyeh Tariqa. Material alchemy has stages that are similar to these stages in esoteric alchemy. All these steps that take place around the axis of "transformation" lead man to mystical death and rebirth. The expression of these steps and related teachings will open a new window to the concept of alchemy on the one hand and practical mysticism on the other hand.

Keywords

Main Subjects

References

  1. الف) کتاب­ها

    1. قرآن کریم
    2. علی بن ابیطالب (ع) (1379)، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، چاپ ششم، قم: پارسایان.
    3. ابن‌بابویه، محمدبن علی(۱۳۶۲)، الأمالی، قم: نشر مؤسسه بعثت.
    4. ابن‌صاعد اندلسی، صاعدبن احمد(1376)، التعریف بطبقات الامم: تاریخ جهانی علوم و دانشمندان تا قرن پنجم هجری، تهران: چاپ غلامرضا جمشیدنژاد.
    5. ابن‌عربی، محمدبن علی(بی‌تا) الف، الفتوحات المکیه، بیروت: دار صادر.
    6. --------------- (بی‌تا) ب، مواقع النجوم و مطالع اهلّة الأسرار و العلوم، بیروت: المکتبة العصریه.
    7. باخزرى، یحیی‌بن احمد(1345)، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، به کوشش ایرج افشار، تهران: دانشگاه تهران.
    8. شیخ بهایی، محمدبن حسین(1384)، کشکول، ترجمه بهمن رازانی، چاپ 24، تهران: زرین.
    9. پورجوادی، نصرالله(1384)، عین‌القضات همدانی و استادان او، تهران: اساطیر.
    10. جابربن حیان(1354ق/1935م)، مختار رسائل جابربن حیان. قاهره: چاپ پ. کراوس.
    11. جندی، مؤیدالدین(1362)، نفحة الروح و تحفة الفتوح، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
    12. چیتیک، ویلیام(1382)، راه عرفانی عشق، ترجمه شهاب الدین عباسی، تهران: نشر پیکان.
    13. حاجی خلیفه، مصطفی‌بن عبدالله(بی‌تا)، کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون، شارح: شهاب‌الدین نجفی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    14. حافظ، محمدبن بهاءالدین(1369)، دیوان، مقدمه و تصحیح قاسم غنی و قزوینی، تهران: اساطیر.
    15. خاوری، اسدالله(1383)، ذهبیه: تصوف علمی – آثار ادبی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    16. رودگر، محمد(1390)، عرفان جمالی در اندیشه‌های احمد غزالی، قم: نشر ادیان.
    17. سرّاج، عبدالله‌بن علی(1382)، اللّمع فی التصوف، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی، تهران: اساطیر.
    18. سهروردی، شهاب‌‌الدین عمر(1374)، عوارف المعارف، ترجمه ابومنصور بن عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
    19. سیدحیدر آملی، حیدربن علی(1368)، جامع الأسرار و منبع الأنوار، با تصحیحات و دو مقدمه هنری کربن و عثمان اسماعیل یحیی، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انجمن ایران شناسی فرانسه.
    20. شفیعی کدکنی، محمدرضا(1376)، تازیانه‌های سلوک، تهران: آسمان.
    21. شمس تبریزی، محمدبن علی(1385)، مقالات شمس، تصحیح محمدعلی موحد، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
    22. شیبی، کامل مصطفی(1387)، تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
    23. ص‍درال‍دی‍ن‌ ش‍ی‍رازی‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ اب‍راه‍ی‍م(1383)‌، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    24. عطار، محمدبن ابراهیم(۱۳۷۸)، تذکرة الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار.
    25. --------------- (1359)، دیوان عطار، تصحیح م درویش، چاپ دوم، تهران: جاویدان.
    26. --------------- (1388)، مصیبت ­نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ پنجم، تهران: سخن.
    27. --------------- (1384)، منطق الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
    28. عین‌القضات همدانی، عبدالله‌بن محمد(1377)، تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، چاپ پنجم، تهران: منوچهری.
    29. ------------------------- (1362)، نامه ­های عین‌القضات همدانی، به اهتمام علی‌نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: زوار.
    30. غزالى، محمدبن محمد(1366)، إحیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
    31. غزالی، احمدبن محمد(1376)، مجموعه آثار فارسی احمد غزالی، به اهتمام احمد مجاهد، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
    32. فروزانفر، بدیع الزمان(1392)، شرح مثنوى شریف، تهران: دانشگاه تهران.
    33. قشیری، عبدالکریم‌بن هوازن(1381)، رساله قشیریه، ترجمه ابوعلی حسن ­بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع­ الزمان فروزانفر، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
    34. قفطی، ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌ ی‍وس‍ف‌(1371)، تاریخ الحکماء قفطی، ترجمه فارسی از قرن یازدهم هجری، به کوشش بهین دارایی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
    35. کاشانی، عزالدین محمود(1372)، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال‌الدین همایی، چاپ چهارم، تهران: نشر هما،.
    36. کاشفی، حسین‌بن علی(بی­ تا)، لب لباب مثنوی، تهران: بنگاه افشاری.
    37. کربن، هانری(1387)، ابن‌سینا و تمثیل عرفانی، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: جامی.
    38. -------- (1380)، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه سیدجواد طباطبایی، به اهتمام انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات کویر.
    39. -------- (1389)، معبد و مکاشفه، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا.
    40. -------- (1389)، واقع‌انگاری رنگ‌ها و علم میزان، ترجمه ماشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا.
    41. مایل هروی، نجیب(1369)، در شبستان عرفان(مجموعه چند رساله عرفانی قرن هشتم)، تهران­: گفتار.
    42. مسعودی، علی‌بن حسین(1363)، مروج الذهب ومعادن الجوهر، قم: منشورات دارالهجره.
    43. مولوی، جلال‌الدین محمدبن محمد(1381)، مثنوی معنوی، تصحیح توفیق ه سبحانی، چاپ دوم، تهران: روزنه.
    44. ------------------------- (1358)، فیه ما فیه، تصحیح: بدیع الزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
    45. ------------------------- (1376)، کلیات شمس تبریزی(دیوان کبیر)، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
    46. نجم‌الدین رازی، ابوبکربن محمد(1365)، مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    47. نجم ­الدین کبری، احمدبن عمر(1993م)، فوائح الجمال و فواتح الجلال، تحقیق یوسف زیدان، قاهره: دار سعاد الصباح.
    48. ---------------------(1384)، الاصول العشره، ترجمه و شرح عبدالغفور لاری، به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
    49. نجیب، زکی محمود(1368)، تحلیلی از آرای جابربن حیان، ترجمه حمیدرضا شیخی، مشهد: آستان قدس رضوی.
    50. هجویری، علی­بن عثمان(۱۳۸۳)، کشف المحجوب، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش.
    51. ولف، دیوید(1386)، روانشناسی دین، ترجمه محمد دهقانی، تهران: رشد.

    ب) مقالات

    1. خضرایی، مستوره(1384)، «جابربن حیان»، مندرج در: دانشنامه جهان اسلام، جلد 9، تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، صص167-173.
    2. دستغیب، نجمه و فاطمه کاتب(1400)، «تناظر کیمیا و هنر مقدس بازیابی نمادهای کیمیاگری در محراب‌های زرین‌فام»، باغ نظر، شماره18، صص17-30.
    3. دشتی، سیدمحمد(1382)، «مولوی و نظریه اسما و صفات ابن‌عربی»، معارف، شماره2، صص40-67.
    4. سلیمانی، اسماعیل(1386)، «مرگ ارادی و تولد ثانی»، قبسات، شماره46، صص83-106.
    5. شادمبارکی، ابراهیم و محمدرسول ملکی و علیرضا ابراهیم(1399)، «رابطه اعیان ثابته با جبر و اختیار بر پایه دیدگاه‌های محمدجعفر لاهیجی در تفسیر مفتاح الخزائن»، پژوهش‌نامه امامیه، شماره11، صص124-149.
    6. صافی، قاسم(1378)، «رساله معارف از صدرالدین قونوی، ترجمه عبدالغفور لاری»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره150، صص408-434.
    7. عباسی، محمد(1402)، «منزلت اعیان ثابته در حکمت متعالیه، برای پاسخ به عویصه جبر»، پژوهش نامه عرفان، شماره29، صص227-245.

Files

Share

How to cite

Statistics