نقد و بررسی یادداشت‌های وحید دستگردی بر خسرو و شیرین نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.29252/kavosh.2024.21197.3544

چکیده

خسرو و شیرین نظامی یکی از منظومه‌های بلندآوازه و پرطرفدار ادب فارسی است و با توجه به همین شهرت و محبوبیت، بارها تصحیح و شرح شده است. حسن وحید دستگردی، جزو اولین مصححانی است که این منظومه را به همراه سایر آثار نظامی تصحیح و چاپ کرده است. وی علاوه بر تصحیح متن، یادداشت‌هایی هم ذیل ابیات دشوار این اثر ارائه کرده است. از آنجا که هنوز هم تصحیح وی و یادداشت‌هایش به عنوان یکی از منابع اصلی خسرو و شیرین به شمار می‌روند، در این مقاله، نتایج بررسی انتقادی آن یادداشت‌ها ارائه شده و به طور خلاصه مشخص شده است که حسن وحید دستگردی در مواردی دچار سهو و خطاهایی شده است؛ خطاهایی که برخی از آن‌ها نتیجه بدخوانی یا گزینش نادرست نسخه بدل‌ها بوده است و برخی هم به دلیل کم‌توجهی به جوانب مختلف ابیات. از این موارد، در این مقاله 73 مورد از این لغزش‌ها نشان داده شده و توضیح و نکته‌ای جهت اصلاح آن‌ها ارائه شده است؛ با این توضیح که به خطاهای ذکر شده در مقالات منتقدان پیشین اشاره­ای نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Criticism of Vahid Dastgardi's notes on Khosrow and Shirin Nizami

نویسنده [English]

  • asghar shahbazi
Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Khosrow and Shirin Nizami is one of the famous and popular poems of Persian literature, which has been corrected and explained many times due to its fame and popularity. Hassan Vahid Dastgardi is one of the first proofreaders who edited and printed this poem along with other military works. In addition to correcting the text, Vahid Dastgardi has also provided notes under the difficult verses of these works. Since Vahid's corrections and his notes are still considered as one of the main sources of Khosrow and Shirin, in this article, the results of the review of those notes are presented and it is briefly stated that Vahid Tasgardi made mistakes and mistakes in some cases. errors, some of which were the result of misreading or incorrect selection of the version of the replacements. Of these cases, 73 cases are shown in this article and everywhere, explanations and points for correction are provided, with the aim that this article and several articles written under the title of criticism of Vahid's notes can compensate for the shortcomings of Vahid's description. and in the future, from all of them, a revised description of this system will be made available to the public.

کلیدواژه‌ها [English]

  • criticism
  • Nizami
  • Khosrow and Shirin
  • Vahid Dastgardi

مراجع

  1. الف) کتاب ­ها

    1. آیتی، عبدالمحمّد (1390)، گزیده خسرو و شیرین نظامی، چاپ دهم، تهران: علمی- فرهنگی.
    2. امیرحسن دهلوی (1352)، دیوان، به اهتمام مسعودعلی محوی، حیدرآباد دکن.
    3. انوری، علی بن محمد (1376)، دیوان، به کوشش مدرّس رضوی، چاپ پنجم، تهران: علمی- فرهنگی.
    4. حافظ، شمس‌الدین محمد (1374)، دیوان، تصحیح علامه محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ پنجم، تهران: اساطیر.
    5. حمیدیان، سعید (1395)، شرح شوق (شرح و تحلیل اشعار حافظ)، چاپ پنجم، تهران: قطره.
    6. _________ (1373)، آرمان‌شهر زیبایی: گفتارهایی در شیوة بیان نظامی، تهران: قطره.
    7. خواجوی کرمانی (1336)، دیوان. به کوشش احمد سهیلی خوانساری، تهران: کتاب‌فروشی محمودی.
    8. خواجه نصیرالدین طوسی (1348)، تنسوخ‌نامه ایلخانی، با مقدمه و تعلیقات مدرس رضوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    9. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، چاپ دوم از دورة جدید، تهران: مؤسسة لغت‌نامة دهخدا و دانشگاه تهران.
    10. سعدی، مصلح‌الدّین عبدالله (1398)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ چهاردهم، تهران: خوارزمی.
    11. __________________(1365)، کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
    12. __________________ (1398)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ چهاردهم، تهران: خوارزمی.
    13. ___________________ (1381)، بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران: خوارزمی.
    14. شبستری، شیخ محمود (1381)، گلشن راز، به کوشش محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، چاپ چهارم، تهران: زوار.
    15. صفا، ذبیح‌الله (1373)، تاریخ ادبیات در ایران، چاپ سیزدهم، تهران: فردوس و مجید.
    16. فردوسی، ابوالقاسم (1396)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، چاپ دوم، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
    17. محمدحسین بن خلف تبریزی (1362)، برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
    18. مختاری غزنوی، عثمان (1341)، دیوان، به اهتمام جلال‌الدین همایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    19. منصوری، یدالله و جمیله حسن‌زاده (1387)، بررسی ریشه‌شناختی افعال در زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
    20. موحد، محمدعلی (1400)، شمس تبریزی، چاپ هفتم، تهران: نشر نو با همکاری آسیم.
    21. مولوی، جلال‌الدین محمد. (1398) مثنوی، تصحیح محمدعلی موحد، چاپ چهارم، تهران: هرمس و فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
    22. نصرالله منشی، ابوالمعالی (1375)، کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی طهرانی، چاپ چهاردهم، تهران: امیرکبیر.
    23. نظامی، الیاس بن یوسف (1378)، خسرو و شیرین، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
    24. _____________ (1386)، خسرو و شیرین، به کوشش بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.
    25. _____________ (1376)، خسرو و شیرین، به کوشش برات زنجانی، تهران: دانشگاه تهران.
    26. _____________ (1398)، خسرو و شیرین، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، چاپ چهارم، تهران: زوار.
    27. ____________ (1401)، خسرو و شیرین، به کوشش سید شاهرخ موسویان، چاپ دوم، تهران: الماس دانش.
    28. ____________ (1370)، خسرو و شیرین، به کوشش حسین پژمان بختیاری، تهران: پگاه.
    29. ____________ (1400)، شرف‌نامه، خسرو و شیرین، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ دهم، تهران: قطره.

    ب) مقالات

    1. اسلام‌زاده دزفولی، ظهیر (1315). «خسرو و شیرین نظامی»، مجله ارمغان، سال 17، شماره 2، صص 143- 149.
    2. حقیقی نخجوانی، حمید (1352)، «نقدی بر خسرو و شیرین تصحیح مرحوم وحید دستگردی»، مجلة دانش روز، نشریة مدرسة عالی علوم اراک، سال 1، شماره 3، صص 245- 252.
    3. _______________________ (1352)، «نقدی بر خسرو و شیرین تصحیح مرحوم وحید دستگردی»، مجلة دانش روز (نشریة مدرسة عالی علوم اراک)، سال 1، شماره 4، صص 320- 328.
    4. ______________________ (1353)، «نقدی بر خسرو و شیرین تصحیح مرحوم وحید دستگردی»، مجلة دانش روز (نشریة مدرسة عالی علوم اراک)، سال 2، شماره 1، صص 438- 442.
    5. ______________________(1353)، «نقدی بر خسرو و شیرین تصحیح مرحوم وحید دستگردی»، مجلة دانش روز (نشریة مدرسة عالی علوم اراک)، سال 2، شماره 2، صص 532- 535.
    6. ______________________ (1353)، «نقدی بر خسرو و شیرین تصحیح مرحوم وحید دستگردی»، مجلة دانش روز (نشریة مدرسة عالی علوم اراک)، سال 2، شماره­های 3 و 4، صص 596- 598.
    7. ______________________ (1354)، «نقدی بر خسرو و شیرین تصحیح مرحوم وحید دستگردی»، مجلة دانش روز (نشریة مدرسة عالی علوم اراک)،3 (1)، 35- 37.

    8 . ______________________ (1354). نقدی بر خسرو و شیرین تصحیح مرحوم وحید دستگردی، مجلة دانش روز (نشریة مدرسة عالی علوم اراک)، سال 3، شماره 2، صص 105- 111.

    1. شفیعی، محمود (1355)، «سخن نظامی گنجوی: نظری به اجمال در لغت‌ها و تعبیرهای خسرو شیرین و مخزن‌الاسرار»، مجلة گوهر، شماره 43، صص 612- 616.
    2. طغیانی، اسحاق و منیره سلطان‌الکتابی (1388) «اندر پس لفافه‌ها: بررسی و تحلیل برخی از ابیات خسرو و شیرین نظامی»، پژوهش‌نامة زبان و ادبیات فارسی، سال 1، شماره 3، صص 21- 38.
    3. قاسمی‌پور، قدرت (1400)، «نقدی بر شرح خسرو و شیرین نظامی، چاپ استاد وحید دستگردی»، کهن‌نامة ادب پارسی، سال 12، شماره 2، صص 323- 356.
    4. موسویان، سید شاهرخ (1400)، «بررسی برخی از خطاهای وحید دستگردی در شرح خسرو و شیرین، کهن‌نامة ادب پارسی، سال 12، شماره 1، صص 361- 383.
    5. نوریان، مهدی و محمود عالی‌پور (1395)، «سوسن و سیر: بررسی بیتی از خسرو و شیرین نظامی»، مجلة مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال 6، شماره 18، صص 53- 62.

     

     

     

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار