ماشین‌نوشته‌ها: پدیده‌ای در حد خرده ژانر در ادبیّات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه هرمزگان

10.29252/kavosh.2024.20606.3476

چکیده

ابیات و عباراتی که از فرهنگ و ادبیّات رسمی و عامه بر بدنه ماشین (خودرو) به عنوان شاخصه­­ ای از جهان مدرن، نوشته می ­شود شاید بتوان آن را گونه ­ای مواجهه جهان مدرن و سنتی یا خوانش عامه از فرهنگ و ادبیّات دانست که در این خوانش، ادبیّات ­رسمی، گاه از قالب، نوع و سبک خود جدا شده، در فضایی متفاوت نمود می­یابد. این پژوهش می­کوشد با نظری به مباحث  ژانر، نشانه‌شناسی لایه­ای و آراء کسانی مانند کریستوا (Kristeva) و دبور (Debord)، فلسفه شکل­ گیری خودرو­نوشته ­ها را جستجو کند و ضمن مقایسه آن با برخی انواع فرعی و هنر اجرا (Performance art)، ماشین نوشته ­ها را به مثابه خرده‌ژانر تحلیل و تبیین کند. نتایج نشان داد ماشین­ نوشته­ ها به مثابه خوانشی از فرهنگ و ادبیّات، به همراه لایه دیداری متن (زمینه و بافت) و شاخصه­ های صنفی، همچنین با توجه به ویژگی­ ها و نشانه‌های نزدیک یا تقریباً همسان با گونه ­های کلاسیک و نو، خود در هیأت یک خرده‌ژانر شکل گرفته است. در عین حال، با توجه به پیوستگی خودرو­نوشته­ ها با بدنه خودرو، درباره این سازواره متن، از منظر کریستوا می ­توان گفت ماشین‌نوشته‌ها، تلاش برای غلبه بر خویشکاری ماشین (نماد جهان مدرن و کالایی‌شدگی) به عنوان امر نمادین (Symbolic) و بازگشت به فرهنگ و ادبیّات به مثابه امرنشانه ­ای (Semiotic) است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Inscription on vehicles: the foundation of a kind of sub-genre in literature

نویسنده [English]

  • mostafa sedighi
Associate professor of Persian language and literature, University of Hormozgan
چکیده [English]

Phrases and poems in formal literature are written on the body of cars as a feature of the modern world. While showing the encounter between the modern and traditional worlds, it can be considered as a type of folk reading of formal literature. In this reading, the literature is usually separated from its format, type and style, and it appears in a different space.  This research is conducted based on the genre theory, layered semiotics and the opinions of people like Kristeva and Debord. It compares the writings on vehicles with other sub-genres and performances of art.  The results show that folk literature in the modern world is in confrontation with formal literature and the world of tradition. Writings on vehicles are, indeed, a facet of traditional culture and literature which shows a different layer of texts with guild characteristics. Also, according to the features and signs that are close or almost identical to the classical and new varieties, the phenomenon of writing on vehicles is a literary sub-genre. Considering the connection of inscriptions on vehicles with the body of the vehicles, the structure of the texts can be analyzed from Kristova's point of view. Based on him, inscribing on vehicles is an attempt to overcome the car as a semiotic feature or to turn to emotional expressions as symbolic texts. In a sense, it is a revolt that is formed in the intertextual space between semiotics and symbolism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inscription on vehicles
  • Subgenre
  • Popular literature
  • Kristova
  1. الف) کتاب­ها

    1. آرچر، مایکل (1388)، هنر بعد از 1960، ترجمه کتایون یوسفی، تهران: حرفه هنرمند.
    2. آلن، گراهام (1380)، بینامتنیت، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
    3. ادیب­زاده، مجید (1391)، امپراتوری اسطوره ­ها، تهران: ققنوس.
    4. استریناتی، دومینیک ( 1387 )، مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه، ترجمه ثریا پاک‌نظر، تهران: گام نو.
    5. اکرامی، محمود (1384)، مردم‌شناسی اصطلاحات خودمانی، مشهد: ایوار.
    6. انصافی، جواد (1399)، کسبی‌خوانی، تهران: گویا.
    7. برت، استل (1397)، کریستوا در قابی دیگر، ترجمه مهرداد پارسا، تهران: شوند.
    8. بنیامین، والتر (1366)، اثر هنری در دوران تکثیر مکانیکی آن، در کتاب: نشانه ­ای به رهایی، ترجمه بابک احمدی، تهران: نشر تهران.
    9. پاکباز، رویین (1379)، دایرة‌المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر.
    10. پاینده، حسین (1397)، نظریه و نقد ادبی، تهران: سمت.
    11. پاینده، حسین (1385)، قرائتی نقادانه از آگهی­ های تجاری در تلویزیون، تهران: روزنگار.
    12. تودورف، تزوتان (1387)، مفهوم ادبیّات، ترجمه کتایون شهپرراد، تهران: قطره.
    13. جلیلی، جواد (1384)، ادبیّات جاده­ای، قم: وفایی.
    14. حمیدی، سیدجعفر (1369)، ماشین‌نوشته‌ها، تهران: مؤسسه نسل دانش.
    15. دبور، گی (1399)، جامعة نمایش، ترجمه بهروز صمدی، تهران: آگه.
    16. ریچاردز، بری (1388)، روان­کاوی فرهنگ عامه، ترجمه حسین پاینده، تهران: ثالث.
    17. زرقانی، مهدی (1395)، نظریه ژانر، تهران: هرمس.
    18. سجودی، فرزان (1388)، نشانه‌شناسی نظریه و عمل، تهران: علم.
    19. سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1377)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو.
    20. سیدحسینی، رضا (1376)، مکتب‌های ادبی، تهران: نگاه.
    21. کریستوا، ژولیا (1399)، علیه افسردگی ملی، ترجمه مهرداد پارسا، تهران: شوند.
    22. --------- (1398)، فردیت اشتراکی، ترجمه مهرداد پارسا، تهران: روزبهان.
    23. گلچین معانی، احمد (1346)، شهرآشوب در شعر فارسی، تهران: امیرکبیر.
    24. مبارکشاه (1346)، آداب الحرب و الشجاعه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: اقبال.
    25. محجوب، محمّدجعفر (1383)، ادبیّات عامیانه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
    26. مک آفی، نویل (1385)، ژولیا کریستوا، ترجمه مهرداد پارسا، تهران: مرکز.
    27. مکاریک، ایرنا ریما (1384)، دانش­نامه نظریه­های ادبی، ترجمه مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگه.
    28. ملپس، سایمون و پاول ویک (1394)، درآمدی بر نظریه انتقادی، ترجمه گلناز سرکارفرشی، تهران: سمت.
    29. ولک، رنه و آوستن وارن (1373)، نظریه ادبیّات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.
    30. هادیان طبایی ­زواره، سیدجمال (1388)، اُتول‌نامه: فرهنگ ماشین­ نوشته ­ها در ایران، تهران: نشر یک.
    31. هوشنگی، طاهره (1392)، فرهنگ اتومبیل در شهر تهران، تهران: تیسا.
    32. هیلیس میلر، جوزف (1384)، در باب ادبیّات، ترجمه سهیل سمی، تهران: ققنوس.

    ب) مقالات

    1. آنی­زاده، علی (1385)، « تأملی در ادبیّات جاده‌ای»، شعر، شماره 48، صص 98-101.
    2. برهانی، مهدی (1366)، «شعرهای دلپسند بیابان نوردان»، آینده، سال 13، شماره 7 و 6، صص 413-417.
    3. حسین‌پور دهنوی، عباس (1396)، «بررسی زبان‌شناختی ماشین‌نوشته‌ها از تحلیل کلامی تا تحلیل بلاغی»، تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره 22، صص 165-174.
    4. دیوسالار، فرهاد (1397)، «تأملی در ویژگی‌های ادبی و زبانی ماشین‌نوشته‌ها»، مطالعات نقد ادبی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)، سال 13، شماره 48، صص 9-32.
    5. زندی، بهمن و مهدی سمایی و مسعود شهبازی (1390)، «بررسی زبان شناختی خودرونوشته‌های تهران و اردبیل»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره 4، شماره 4، صص 185-206.
    6. ساجدی‌صبا، طهمورث (1384)، «بررسی شبه ادبیّات و انواع ادبی آن»، پژوهش زبان‌های خارجی، دوره 10، شماره 25، صص 21-34.
    7. سبزیان­پور، وحید (1390)، «نگاهی به پندهای مکتوب بر ابزار و لوازم زندگی ایرانیان باستان و اثر آن بر ادب فارسی و عربی»، شعر پژوهش (بوستان ادب)، سال 3، شماره 1، صص 147-178.
    8. عرب یوسف‌آبادی، فائزه و عبدالباسط عرب یوسف‌آبادی ( 1398)، «بررسی تطبیقی ادبیّات ماشین‌نوشته‌های عربی و فارسی بر اساس الگوی هلیدی»، کاوش‌نامه ادبیّات تطبیقی، سال 9، شماره 2، صص 21-38.
    9. عمارتی‌مقدم، داوود (1390)، «نقش موقعیت در شکل‌گیری ژانر: معرفی یک رویکرد »، نقد ادبی، سال 4، شماره 15، صص 87-111.
    10. فدرستون، مایک (1386)، «زیبایی­ شناختی‌کردن زندگی روزمره»، ترجمه مهسا کرم­پور، ارغنون، شماره 19، صص 187-217.
    11. فکوهی، ناصر (1378)، «مردم ­شناسی، انسان­ شناسی و ادبیّات عامه»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 24-23، صص 35-37.
    12. کوثری، مسعود (1389)، «گرافیتی به منزله هنر اعتراض»، جامعه‌شناسی هنر و ادبیّات، سال 2، شماره 1، صص 65-99.
    13. نصرتی­ سیاه مزگی، علی (1386)، «شهرآشوب»، نامه فرهنگستان، شماره 33، صص 28-33.

    ج) وبگاه‌ها

    1. جعفری قنواتی، محمّد (1398)، یادداشت «ادبیّات جاده­ای»، دایرة­المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ 23/04/1402، www.cgie.org.ir.
    2. ماشری، پیر (1402)، دفاع از نظریه بازتولید ادبی، ترجمه سمیرا رشیدپور، پروبلماتیکا، تاریخ 9/4/1402، www.problematica-archive.com.

    ج) لاتین

    1. Darwish, Ibrahim & Rafat Mahmoud Al Rousan, 2019. "Words on Wheels: Investigating Car Inscriptions in Jordan", Journal of Educational and Social Research, Vol. 9, No. 4, 128-137.
    2. Taluah, Asangba Reginald & Agoswin Musah, 2015. "Moving poetics: a linguistic analysis of inscriptions on vehicles", the dawn journal, Vol. 4, No. 2, 1126-1139.