تحلیل متن - بافت در تصاویر شعر 23 از احمد شاملو به روش نورمن فرکلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد

10.29252/kavosh.2023.19501.3362

چکیده

هدف این مقاله تحلیل متنی-بافتی تصاویر شعر «23» از شاملو با الگوی فرکلاف است. شعر «23» شعری سیاسی است و رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف از کارآمدی کافی در تحلیل گفتمانی این شعر برخوردار است. این شعر بیانی تمثیلی از اوضاع سیاسی زمان است. ابعاد بلاغی تصاویر در سطح توصیف بررسی شد و بافت موقعیتی و ساختارهای سیاسی-اجتماعی مؤثّر بر تصاویر، در سطوح تفسیر و تبیین تحلیل شدند. تصویر مرکزی شعر آشفتگی اوضاع سیاسی-اجتماعی ایران آن زمان است. ابعاد ایدئولوژیک تصاویر در نوع، تعداد، چگونگی و کارکرد آن‌ها مستتر است. بافت موقعیتی تصاویر، راه‌پیمایی 23 تیر 1330 است که به کشته‌شدن تعداد زیادی از مردم انجامید. ساختار تأثیرگذار بر فضای تصاویر، نابسامانی اوضاع سیاسی، اختلافات آشکار و پنهان نهادهای قدرت، دخالت‌ها و رقابت‌های عوامل خارجی و ضدّیت تفکّر چپ با آمریکا و سرمایه‌داری است. کارکرد ایدئولوژیک تصاویر، در ابعاد هم‌زمانی سرایش شعر با واقعه، بیان صریح، واژگان سیاسی، گرایش چپ شاعر و مخالفت او با حکومت قابل‌ردیابی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of text-texture in the images of poem 23 by Ahmad Shamlou by Norman Fairclough method

نویسندگان [English]

  • moradali saadat shoa 1
  • seyyed javad mortezaei 2
1 PhD student of Persian language and literature at Ferdowsi University of Mashhad
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The purpose of this article is to analyze the textual-contextual images of poem 23 of Shamlou with Fairclough pattern. Poem 23 is a political poem, and Fairclough's critical discourse analysis approach is efficient enough in the discourse analysis of this poem. This poem is an allegorical expression of the political situation of the time. The rhetorical dimensions of the images were analyzed at the level of description, and the situational context and political-social structures affecting the images were analyzed at the levels of interpretation and explanation. The central image of the poem is the chaos of the social-political situation in Iran at that time. The situational context of the pictures is the march of 23 July 1330, which resulted in the death of a large number of people. The structure influencing the space of images is the chaos of the political situation, the open and hidden differences of power institutions, the interference and competition of foreign factors, and the opposition of the leftist thinking to America and capitalism. The ideological function of the images can be found in the simultaneity of writing poetry with events, explicit expression, political words, the poet's leftist orientation and his opposition to the government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • image
  • poem 23
  • Shamlou
  • Fairclough
  1. الف) کتاب­ها

    1. آبراهامیان، یرواند (1396)، کودتا: 28 مرداد، سازمان سیا و ریشه‌های روابط ایران و امریکا در عصر مدرن، ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی، چاپ هفتم، تهران: نی.
    2. آقاگل‌زاده، فردوس (1394)، تحلیل گفتمان انتقادی: تکوین تحلیل گفتمان در زبان‌شناسی، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشارت علمی و فرهنگی.
    3. بی‌نام (1392)، گذشته چراغ راه آینده است، ویراستاری فرید مرادی، تهران: نگاه.
    4. خسروی‌نیک، مجید (1397)، گفتمان، هویت و مشروعیت: خود و دیگری در بازنمایی پروندۀ هسته‌ای ایران، ترجمۀ نیلوفر آقاابراهیمی، قم: لوگوس.
    5. سلاجقه، پروین (1384)، نقد شعر معاصر: امیرزاده‌ی کاشی‌ها «احمد شاملو»، تهران: مروارید.
    6. شاملو، احمد (1391)، مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها، چاپ دهم، تهران: نگاه.
    7. عسکری پاشایی، سیاوش (1388)، نام همة شعرهای تو، زندگی و شعر احمد شاملو، چاپ سوم، تهران: ثالث.
    8. فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمۀ گروه مترجمان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
    9. فلاوردو، جان؛ جان ریچاردسون (1397)، راهنمای گفتمان‌شناسی انتقادی: 1. رویکردها، ترجمۀ گروه مترجمان، قم: لوگوس.
    10. یورگنسن، ماریانه و لوئیز فیلیپس (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نی.

    ب) مقالات

    1. جهاندیده، سینا (1396)، «تحلیل گفتمان انتقادی تلمیح و ایدئولوژی با تأکید بر شعر احمد شاملو»، مطالعات نظریه و انواع ادبی، سال 2، شماره 4، 149-176.
    2. خاتمی‌کاشانی، زهرا و محمدرضا قاری (1396)، «نقد و بررسی شعر شاملو بر اساس آرکی‌تایپ شب»، زیبایی‌شناسی ادبی، 8 (33)، 31-64.
    3. صدرایی، رقیه و معصومه صادقی (1397)، «تحلیل «گفتمان ناسیونالیستی» در مجموعه‌اشعار احمد شاملو (بر مبنای نظریة تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه)»، متن پژوهی ادبی، دورۀ 22، شماره 75، 175-206.
    4. ضیاءالدینی‌دشتخاکی، علی و ابوالقاسم رادفر (1394)، «جلوه‌های آیرونی نمایشی در شعر احمد شاملو»، ادبیّات پارسی معاصر، دوره 5، شماره 4، 81-99.
    5. علم، محمدرضا و سکینه کاشانی (1396)، «زمینه‌های شکل‌گیری اعتصابات کارگری نفت در خوزستان (1329-1330)»، پژوهشنامۀ تاریخ‌های محلی ایران، دوره 6، شماره 1، 11-24.
    6. کوشش، رحیم و زهرا نوری (1396)، «بررسی ادب اعتراض در جریان شعری سمبولیسم اجتماعی»، زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، جلد 9، شماره 30، 125-141.
    7. ملک‌پائین، مصطفی؛ بهنام‌فر، محمّد؛ سام‌خانیانی، علی‌اکبر و سیّدمهدی رحیمی (1395)، «واکاوی برون‌متنی و درون‌متنی اشعار متعهّد شاملو در دهه‌های بیست و سی»، متن پژوهی ادبی، 20(69)، 67-97.
    8. نعمتی‌زرگران، مرتضی (1387)، «علت ناکامی مصدق در تحقق استراتژی کنترل ارتش توسط نهادهای غیرنظامی»، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، دوره 4، شماره 1، 213-247.

    ج) لاتین

    Fairclough, N. (1992). Discourse and Text: Linguistic and Intertextual Analysis within Discourse Analysis. Discourse & Society, 3(2), 193-217.